Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường nghe nói về câu thành ngữ “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân.” Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ ý nghĩa sâu xa của tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì. Vì thế, trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về ý nghĩa đằng sau câu thành ngữ quen thuộc này nhé.
Tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì? Đây là một câu thành ngữ được người xưa truyền dạy lại cho con cháu đời sau khi gặp phải khó khăn hay thử thách, thì việc đầu tiên cần làm đó chính là tự nhìn nhận lại bản thân mình trước. Không nên than thân trách phận và tìm cách đổ lỗi cho hoàn cảnh hay cho bất kỳ người nào khác.
Tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì?
“Tiên trách kỷ hậu trách nhân” là một câu thành ngữ mà ông bà ta ngày xưa dùng để dạy con cháu về cách sống, cách đối nhân xử thế để trở thành một con người chính trực và có đạo đức. Vậy ý nghĩa của câu tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì? Hiểu một cách đơn giản thì câu nói này khuyên chúng ta là khi gặp một vấn đề nào đó khiến chúng ta mắc sai lầm hay vấp ngã thì đừng nên đổ lỗi cho người khác mà việc đầu tiên chúng ta nên tự trách bản thân mình.
Phân tích một cách sâu xa hơn thì chúng ta thấy “tiên” có nghĩa là trước và “hậu” có nghĩa là sau, “kỷ” có nghĩa là bản thân mình và “nhân” có nghĩa là người khác. Còn từ “trách” có nghĩa là hành động “nhận lỗi” và “đổ lỗi”. Vì thế, trong câu thành ngữ này, ông cha ta khi xưa muốn khuyên răn con cháu rằng:
Trong cuộc sống, vấp ngã và sai lầm là đều khó tránh khỏi, nhưng chúng ta phải biết đối mặt và nhận lỗi mỗi khi phạm sai lầm. Biết tự nhận trách nhiệm và nhìn nhận lại bản thân thay vì là cứ đi đổ lỗi và đùn đẩy trách nhiệm cho người khác.
Về mặt thực tế, thì câu thành ngữ này dạy chúng ta rằng, khi bước ra đời làm việc, sẽ có lúc không thuận lợi như mong muốn hoặc chúng ta có thể gặp thất bại nào đó. Nhưng việc đầu tiên khi chúng ta thất bại đó chính là hãy tự nhìn nhận lại bản thân mình trước, phải tự trách mình đã không chuẩn bị kỹ lưỡng, làm việc chăm chỉ hơn. Vì nếu bản thân cố gắng hơn, kỹ lưỡng hơn thì đã không thất bại. Rồi sau đó mới đánh giá những người có liên quan khác.
Hãy dừng lại văn hóa đổ lỗi cho người khác
Ngày nay, có khá nhiều bạn trẻ có thói quen thích đổ lỗi cho người khác, nhất là những công việc làm việc theo nhóm, theo tập thể, nhưng khi xảy ra sự cố hoặc thất bại thì lại thi nhay đùn đẩy trách nhiệm, không ai dám đứng lên tự nhận trách nhiệm về mình.
Văn hóa đổ lỗi cho người khác là một hành vi không tích cực và không đáng khích lệ. Nó thể hiện sự thiếu trách nhiệm và có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường xung quanh. Không chỉ trong công việc, văn hóa đổ lỗi cho người khác có thể diễn ra ở nhiều khía cạnh cuộc sống, bao gồm cả trong gia đình và xã hội.
Văn hóa đổ lỗi cho người khác đã tồn tại ngầm trong đại bộ phận giới trẻ và cả những người trưởng thành. Họ cứ nghĩ rằng, cứ quy đổ trách nhiệm cho người khác thì điều đó sẽ tốt cho bản thân mình. Nhưng họ đã lầm, cứ mãi đổ lỗi cho người khác họ sẽ không bao giờ tiến bộ được, và chắc chắn họ cũng sẽ không bao giờ thành công trong bất kỳ khía cạnh nào, từ công việc cho đến cuộc sống và các mối quan hệ.
Người ta thường nói rằng, “thất bại là mẹ thành công” hay “người thành công không ngại thất bại, người thành công là người dám nhận lỗi và sửa lỗi lầm của mình”. Chính vì thế, chúng ta hãy dừng lại ngay cái văn hóa đổ lỗi cho người khác. Nếu như muốn trở thành một con người chính trực, có đạo đức và thành công trên đường đời.
Làm thế nào để dừng lại văn hóa đổ lỗi?
Có nhiều người vì sợ bị nhìn thấy sự yếu kém của bản thân, sợ bị quy đổ trách nhiệm nên có thói quen đùn đẩy trách nhiệm và không tự nhận lỗi về mình. Thậm chí, đôi khi chúng ta không đổ lỗi cho người khác thì chúng ta cũng đổ lỗi cho hoàn cảnh, cho bất kỳ sự việc, sự vật nào đang làm chúng ta chùn bước. Vậy làm thế nào để dừng lại thói quen đổ lỗi? Các bạn cần phải thay đổi 3 điều sau đây:
Thay đổi tư duy
Đa số mọi người thường có thói quen đổ lỗi cho người khác đó chính là do họ đều mang tâm lý mình là nạn nhân của sự thất bại hay tình huống khó khăn nào đó. Họ luôn ở trong tâm thế bị động, đến khi khó khăn hay thất bại xuất hiện họ liền cho mình cái quyền đổ lỗi cho hoàn cảnh hay cho bất kỳ điều gì mà họ có thể vịn vào được.
Vì thế để thay đổi được thói quen đổ lỗi, việc đầu tiên chúng ta cần làm đó chính là phải thay đổi tư duy luôn “trách nhân” trước “trách kỷ”. Chúng ta phải là người chủ động tự nhìn nhận lại bản thân mình và có trách nhiệm với việc mà mình đã làm. Bạn không nên để bất kỳ yếu tố bên ngoài nào tác động đến suy nghĩ và hành động của mình.
Thay đổi ngôn từ
Tránh sử dụng những ngôn từ trách móc và đổ lỗi khi nói chuyện với người khác và cả khi nói chuyện với bản thân. Hãy tránh các câu như “kế hoạch thất bại tất cả là do ý tưởng của bạn” hoặc “nếu bạn không làm như vậy, thì tôi đã không thất bại”.
Hoặc đơn giản là những câu nói đổ lỗi cho hoàn cảnh rất thường hay gặp như “nếu trời không mưa, thì tôi đã không đi học trễ”,…Thay vào đó, hãy sử dụng ngôn từ tích cực và xây dựng, hãy tập trung vào việc tìm giải pháp và cách cải thiện thay vì chỉ biết ở đó mà chỉ trích và đổ lỗi.
Thay đổi hành động
Khi gặp khó khăn hoặc mắc lỗi, hãy chủ động nhận trách nhiệm và tìm cách khắc phục tình huống. Hãy tập trung vào việc giải quyết vấn đề thay vì tìm ai để đổ lỗi. Tìm kiếm hỗ trợ từ người khác khi cần thiết, hãy hợp tác và làm việc nhóm để tìm ra giải pháp tốt nhất. Hãy chấp nhận những sai lầm và học hỏi kinh nghiệm từ chúng. Đừng sợ thất bại, hãy nhìn nhận nó như một bước tiến trong quá trình học tập và trưởng thành của bản thân.
“Tiên trách kỷ” vậy có nên “hậu trách nhân” hay không?
Mặc dù biết rằng, việc “tiên trách kỷ” là hoàn toàn đúng, nhưng nhiều người vẫn còn băn khoăn liệu chúng ta có nên “hậu trách nhân” như ông cha ta đã dạy? Vì sau khi nhìn nhận lỗi về mình thì chúng ta lại quay sang chỉ trích hay ăn vạ người khác hay sao? Và khi chúng ta đã tự chịu trách nhiệm và nhìn nhận lại bản thân thì việc “trách nhân” có còn cần thiết nữa hay không?
Nếu như bạn đang hoạt động và làm việc trong một tập thể thì việc “hậu trách nhân” là đều nên làm. Vì khi làm việc theo nhóm, theo tập thể thì khi xảy ra bất kỳ vấn đề gì thì trách nhiệm sẽ thuộc về tập thể. Không phải cứ một người đứng ra nhận lỗi là xong, nếu như thế thì những người khác sẽ không biết rút kinh nghiệm.
Vì thế, tốt nhất là sau khi đã nhìn nhận lỗi sai về mình thì chúng ta cũng cần phải nói cho người khác biết lỗi sai của họ là gì. Có như thế thì cả tập thể mới cùng nhau phát triển được. Nói chung, việc “tiên trách kỷ” là việc mà bất kỳ ai cũng đều phải làm, còn việc “hậu trách nhân” thì sẽ tùy thuộc vào hoàn cảnh của từng cá nhân.
Mong rằng với những thông tin mà bài viết chia sẻ đã giúp các bạn hiểu hơn về ý nghĩa của thành ngữ tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì. Qua đó, biết cách dừng lại văn hóa đổ lỗi cho người khác thay vào đó hãy tự nhìn nhận lại bản thân và nhận lỗi về mình. Có như thế thì các bạn mới trở thành một con người chính trực, có đạo đức và dễ thành công trong cuộc sống.